İşçilik Ücretleri

İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ

İşçi Ücret ve Giderlerini Oluşturan Unsurlar:

İşçi ücret ve giderlerine konu olan işçilikler iki grupta toplanabilir.

- Üretim Faaliyetleri İle İlgili İşçilikleri

* esas işçilikler
* yardımcı işçilikler

- Üretim Dışı İşletme Faaliyetleri İle İlgili İşçilikler

Esas işçilikler, esas üretim gider yerlerinde ortaya çıkar. Yardımcı işçilikler ise, üretimin yapılmasına yardımcı olan işçiliklerdir. İşçilik giderleri bir birinden farlkı niteliklerde olan çok sayıdaki unsurdan oluşur. İşçilik giderlerinin özü ücrettir. Ücret, kök ve eklerden oluşur. Kök ücret, işçiye çalışmasının karşılığı yapılan ödemeleri temsil eder. Ek ücret ise, yasalar, sözleşmeler gereği ya da isteğe bağlı olarak, kök ücrete yapılan ilavelerdir.

İşçi ücret ve giderlerini oluşturan unsurlar aşağıda sıralanmıştır;

- Esas ücretler(normal ücret)
- Hafta ve genel tatil ücretleri
- Fazla çalışma ücretleri ve zamları
- Üretim ve verimlilik primleri
- Gece / vardiya zammı
- Sosyal yardımlar
- Sağlık giderleri
- İzin ücreti
- Harçlıklar
- İşçi yollukları
- Kıdem tazminatı
- Eğitim ve staj giderleri
- Yasal işveren payları(SSK, İşsizlik Sigortası)
- Diğer işçilikler

İşçilik unsurlarının bir kısmı işçiler için tahakkuk ettirilecek brüt ücret tutarı içerisinde yer alırken, bir kısmı ücret bordrosunda yer almamaktadır. Ücret bordrosu ile işçi adına tahakkuk ettirilen brüt ücretlerden, yasada belirtildiği şekilde; gelir vergisi, işçiden alınan sosyal güvenlik primleri ve damga vergisi gibi yasal kesintiler yapılır. Kalan tutar, net ücret olarak işçiye ödenir. Maliyet muhasebesi işçi için tahakku ettirilen brüt veya ödenecek net ücretten ziyade, işletme için işçilik giderlerinin toplam yükü ile ilgilenir.

Asgari ücret işçilik maliyetleri için tıklayınız

İşçilik Giderlerinin Direkt ve Endirekt Olarak Ayrımı:

Üretim faaliyetleri ile ilgili işçilikler ürün maliyetlerine dahil edilmektedir. Esas üretim gider yerindeki esas işçiliklere ait ücret ve giderlerin ürünle ilişkisi doğrudan kurulur. Yardımcı işçiliklerin ürünle doğrudan ilişkisin kurmak çoğu zaman güç veya imkansız olabilir. Ya da astarı yüzünü geçebilir. Yardımcı gider yerlerindeki işçiliklerin tamamı yardımcı işçiliklerdir. Bunların esas üretim gider yerlerinde üretilen ürünle doğrudan ilişkisini kurmak çoğu zaman mümkün değildir.

Uygulamada, işgilik giderlerinin direkt ve endirekt olarak ayrılması konusunda farklılıklar sözkonusudur.

- Esas üretim gider yerlerine çalışan tüm işçilere ait giderlerin tamamını direkt işçilik kabul edenler,
- Esas üretim gider yerlerinde çalışan üretici işçilere ait giderlerin tamamını direkt işçilik olarak kabul edenler,
- Üretici işçiliklere ait bir kısım giderleri direkt işçilik olarak kabul edenler bulunmaktadır.

Direkt işçilik dışında kalan üretimle ilgili işçilik giderleri endirekt işçilik olarak kabul edilir.

Esas ücretler, fazla çalışma ücretlerinin zamsız kısmı ve üretim verimlilik primleri fiili çalışma ile ilgili olup, ücret unsurları ile ürün arasında doğrudan ilişki kurmak mümkündür. Diğer unsurların ürünle bağını kurmak güç ya da anlamsız olabilir.

İşçi Ücret ve Giderlerinin Belirlenmesi:

Esas(Normal) Ücretler
Diğer İşçi Ücret ve Giderleri

Esas(Normal) Ücretlerin Belirlenmesi:

Esas ücretler, işçilerin normal mesai süresince fiilen yaptıkları iş karşılığı tahakkuk ettirilen ücretleri ifade eder. Normal mesai saatleri içerişisinde yapılan çalışmadır ve bunlar işçilik giderinin özünü oluşturur. Mevcut yasalarda, normal mesai süresi haftalık 45 saat olarak belirlenmiştir.

- Esas Ücretin Zaman Esasına Göre Belirlenmesi;

Zaman esasında esas ücret, işçinin iş başında geçirdiği süreye göre belirlenir. Esas ücret, çalışma süreleri ile saat ücretlerinin çarpılması sonucu bulunur.

- Esas Ücretin Parça Başı(Akord) Esasına Göre Belirlenmesi;

Bu sistem, her bir işçinin ya da işçi grubuna ait verimliliğin ölçülebildiği işletmelerde uygulanabilir. Ücret, üretim miktarı ile orantılı olarak artar veya azalır. Akord ücret sisteminin uygulanabilmesi için, bir işçinin üretim sürecinin tüm aşamalarını gerçekleştirmesi şart değildir. İki tür uygulama biçimi vardır.

Para Akordu

Önce işçinin normal şartlar altında üretebileceği ürün miktarı belirlenir. Daha sonra, genellikle asgari ücret dikkate alınarak saat ücreti hesap edilir. Burdan haraketle asgari ücret belirlenir. Bulunan bu ortalama ücret, billi bir zaman dilimi içerisinde üretilen ürün miktarı ile çarpılarak esas ücret hesaplanır.

İşçinin normalde saatte 4 adet mamul üretebileceği belirlenmiştir. Sözleşme gereği saat ücreti 4,00 TL dir. Bu ay 180 saat çalışan işçi 800 adet üretmiştir.

Parça başına ücret : 4,00 / 4 = 1,00 TL/adet
Aylık brüt ücret : 1,00 x 800 = 800,00 TL

Zaman Akordu

Üretilen miktardan çok, üretim zamanı önemlidir. Bu zaman genellikle dakika olarak belirlenir ve akord zamanı olarak ifade edilir. Daha sonra, normal saat ücretine akord zammı da ilave edilerek, 1 dakika için akord ücreti hesaplanır. Bu da akord faktörü olarak ifade edilir. Akord zamanı ile akord faktörü çarpılarak, birim üretim için akord ücret hesaplanır. Belirlenen zamanın altında üretim yapan işçiler, ödüllendirilmiş olur.

İşletmede saat ücreti 5,00 TL , akord zammı %20 dir. Bir birim üretim için 30 dk çalışılması gerekmektedir. İşçilerden Mehmet Usta 400 saat çalışıp, 840 adet üretmiştir.

Akord faktörü = 5 + (5 x 0,20) / 60' = 0,10 TL/dk

Birim Akord Ücret = 0,10 x 30' = 3,00 TL

Mehmet Bastı için Aylık Brüt Esas Ücret = 3,00 x 840 = 2.520 TL

- Esas Ücretin Prim Esasına Göre Belirlenmesi;

Primli ücret sisteminde, işçiye garanti edilen asgari ücret yanında verimli çalışması dolayısıyla bir de prim tahakkuk ettirilir. İşçi normal verimde ya da onun altında çalışması durumunda, sadece asgari ücret alır. Birbirinden farklı çok sayıda primli ücret sistemi mevcuttur.

- Halsey sistemi,
- Rowan sistemi,
- Emerson sistemi,
- Bedeaux(Bedo) sistemi vb...

Diğer İşçi Ücret ve Giderlerinin Belirlenmesi:

- Hafta ve Genel Tatil Ücretleri;

Yasa ve sözleşmeler gereği günlük iş sürelerine uygun olarak çalışmış işçilere, çalışılmayan hafta ve genel tatil günleri için işveren tarafından ücret tahakkuk ettirilir. Uygulamada genellikle bir ay 30 günlük ücret tahakkuku yapılmaktadır.

- Fazla Çalışma Ücretleri;

İşçilerin normal çalışma saatleri dışında yaptıkları çalışmalar nedeniyle tahakku ettirilen ücretlerdir. Normal çalışma saat ücretinin 1,50 katıdır. Fazla çalışma ücreti normal ve zamlı olmak üzere iki kısımdan oluşur.

Direkt endirekt ayırımında, fazla mesai ücreti

Normal bir çalışma takviminden kaynaklanıyorsa, normal kısmı direkt, zamlı kısmı endirekt olarak muhasebeleştirilir.
Belli bir sipariş için ise, tamamı direkt olarak muhasebeleştirilir.

- Primler;

İşçileri teşvik ederek verimliliği arttırmak amacıyla, belli miktarın üzerinde üretim ya da satış yapan işçilere belli tutar ve oranda prim adı altında ilave ücret tahakkuk yapılabilir.

- Yıllık İzin Ücretleri;

İş kanununa göre en az bir yıl çalışılması halinde;

1 - 5 yıla kadar => 14 gün
6 - 15 yıla kadar => 20 gün
16 - fazlası => 26 gün
18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük olanlara = En az 20 gün ücretli izin verilebilir.

Yıllık izin ücreti : (son bir yılda esas ücretler toplamı / fiilen çalışınan gün) x izin süresi

- İkramiyeler;

İşçilerin çalışmalarını teşvik amacıyla belirli dönemlerde veya günlerde işçi için tahakkuk ettirilen ücret ekleridir. Primler doğrudan çalışma karşılığı olarak verilirken, ikramiyeler bir anlamda işçinin başarılı çalışması nedeniyle ödüllendirilmesi için verilmektedir.

- Sosyal Yardımlar;

İşçiler için yapılan, yemek, erzak, yakacak, giyim, doğum, evlenme, çocuk yardımı gibi sosyal yardımlar da ücret ekleridir. Nakdi olarak yapılabileceği gibi, ayni olarak da yapılabilir.

- Kıdem Tazminatı Karşılığı;

İşçinin İş Kanununda belirtilen hallerde işten ayrılması durumnda işveren tarafından yapılan ödemedir. İşçinin en az bir yıl çalışmış olması şartı vrdır. Yapılacak ödeme tutarı, işçinin çalışmış olduğu her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücreti kadardır. Giydirilmiş ücret, esas ücrete yapılan ekleri de içerir. Eklerin süreklilik arzetmesi gerekir. İşçinin en son aldığı aylık ya da günlük ücret üzerinden hesaplanır.

- Yasal İşveren Payları;

SSK işveren payları bir çalışma karşılığı olmamakla birlikte yasal bir zorunluluktan kaynaklanan işçilik gideridir. SSK işveren primine ilişkin oran tablosu

Malullük, Yaşlılık ve Ölüm = % 11
Hastalık = % 6
Analık = % 1
İş Kazası ve Meslek Hast= % 1,5 - % 7

Toplam % 19,5 ile % 25 arasında değişmektedir.

İşsizlik sigortası işveren payları yasal zorunluluktan kaynaklanan işçilik gideridir. Toplamı % 4 olan bu kesintinin, % 1 devlet, % 1 işçi ve % 2 si işveren tarafından karşılanır.